درباره فکت‌یار

ما که هستیم؟

ما یک تیم مستقل از متخصصین علوم اجتماعی محاسباتی و کارشناسان و فعالان رسانه هستیم که به پایش، اکتشاف، اطلاع‌رسانی و مقابله با انتشار اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده در اینترنت می‌پردازیم. فکت‌یار یکی از استارتاپ‌های مرکز شتاب‌دهی تخصصی فناوری‌های علوم اجتماعی محاسباتی مستقر در شرکت متدیتا (مفید تحلیل داده) است. فکت‌یار می‌کوشد تا از طریق مقابله با گسترش اطلاعات و اخبار نادرست، اطلاعات درست را به افرادی که بیش از همه به آن نیاز دارند برساند؛ خواه این افراد کسانی باشند که درباره سلامتی‌شان تصمیم‌گیری می‌کنند، سیاست‌مدارانی که درباره آینده کشورمان بحث می‌کنند، شهروندانی که علاقه‌مند به راستی‌ آزمایی اخبار و اطلاعات هستند، یا خبرنگارانی که دغدغه انتشار اطلاعات درست را دارند.

ما اصول ساده‌ای داریم. هرکسی که در فضای گفتمان عمومی ادعاهایی داشته باشد و اطلاعاتی را منتشر کند، باید برای موارد زیر آماده باشد

  • داشتن اطلاعات درست
  • تایید گفته‌هایش با شواهد
  • اصلاح اشتباه

فکت‌یار از شخص، گروه یا حزبی جانب‌داری نمی‌کند. هر شخصی طبیعتا دارای جهت‌گیری سیاسی است که لاجرم در تصمیمات او تاثیرگذار است. برای جلوگیری از نفوذ تصمیمات شخصی در سراسر فرآیندهای راستی‌آزمایی، فکت‌یار از مجموعه‌ متوازنی از کارشناسان و فعالان رسانه‌ای که نماینده تمام گروه‌های سیاسی پذیرفته‌شده داخل کشور باشند بهره می‌گیرد. فکت‌یار وابسته یا شرکت پوششی هیچ شخص، گروه، سازمان یا حزب سیاسی مربوط به داخل یا خارج از کشور نیست

فعالیت‌های فکت‌یار در 4 دسته کلی خلاصه می‌شوند:
  • راستی‌آزمایی اطلاعات و اخبار
  • انتشار عمومی نتایج راستی‌آزمایی‌ها
  • مقابله با گسترش انتشار اطلاعات نادرست
  • ارسال گزارشات دوره‌ای به سازمان‌های ذی‌ربط
هسته و تمرکز اصلی فعالیت فکت‌یار راستی‌آزمایی اطلاعات و اخبار منتشره در اینترنت است. در حال حاضر راستی‌آزمایی اطلاعات و اخبار منتشر شده در صدا و سیما شبکه‌های نمایش خانگی و جراید فاقد وب‌سایت یا حساب کاربری در رسانه‌های اجتماعی در محدوده فعالیت‌های فکت‌یار قرار ندارند؛ اما به مرور و با توسعه زیرساخت‌های فنی و انسانی مربوطه این موارد نیز اضافه خواهند شد
قدم اول در فرآیند راستی‌آزمایی اطلاعات و اخبار، پایش دائمی اطلاعات و اخبار منتشرشده به زبان فارسی در رسانه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و وب‌سایت‌های خبری است. این مهم به چند طریق در فکت‌یار انجام می‌شود:
  • خزش مستمر داده‌های رسانه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و وب‌سایت‌ها
  • ایجاد فرم در وب‌سایت به‌منظور دریافت اخبار مشکوک از طرف مردم و خبرنگاران
  • طراحی و ایجاد بات تلگرامی جهت تسهیل دریافت اخبار مشکوک از مردم و خبرنگاران
  • بررسی دستی و روزانه فضای رسانه‌ای کشور توسط کارشناسان رسانه
در این مرحله اطلاعات و اخبار جمع‌آوری‌شده، بر پایه‌ی دو شاخص مورد ارزیابی اولیه قرار می‌گیرند
ارزش خبری مشکوک به نادرست بودن
دستی: هر روز ۵۰ پست دارای بیش‌ترین تعداد تعامل با کاربران در هر یک از پلتفرم‌ های اینستاگرام، توییتر و فیس‌بوک، ۵۰ پست دارای بیش‌ترین بازدید به تفکیک کانال‌های خبری و کانال‌های محلی استان‌های مختلف در تلگرام و ۲۰ پست دارای بیش‌ترین تعداد بازدید در آپارات توسط تیم کارشناسان رسانه‌‌ای به صورت دستی مورد بررسی کیفی قرار گرفته و اخبار مشکوک برای راستی‌آزمایی انتخاب می‌شوند هوش مصنوعی: هر روز ۲۰۰ پست دارای بیش‌ترین تعداد تعامل با کاربران در هر یک از پلتفرم‌های اینستاگرام، توییتر، فیس‌بوک و ۲۰۰ پست دارای بیش‌ترین بازدید به تفکیک کانال‌های خبری و کانال‌های محلی استان‌های مختلف در تلگرام توسط مدل‌های مختلف یادگیری ماشین، که از قبل آموزش داده شده‌اند و به‌صورت روزانه نیز مورد بازآموزی قرار می‌گیرند، ارزیابی شده و پست‌هایی که نمره بالایی از مدل‌ها دریافت کنند به عنوان پست‌های مشکوک انتخاب شده و وارد مرحله راستی‌آزمایی می‌شوند
مرحله راستی آزمایی اطلاعات و اخبار به صورت صد در صد انسانی و توسط تیم کارشناسان رسانه‌ای و شبکه همکاران رسانه ای و حرفه ای آنها انجام می شود. نتیجه این مرحله انتخاب یکی از موارد زیر در مورد درستی یا نادرستی مطلب راستی آزمایی شده است.
  • درست
  • نیمه درست
  • نیمه نادرست
  • نادرست
بودجه اولیه جهت تامین مالی هزینه های ایجاد فکت یار از محل بودجه سیدمانی نهاد های حامی فعالیت های استارتاپی تامین شده است. همانند سایر فعالیت های استارتاپی که نهاد واریز کننده کمک های سیدمانی دخالتی در جزییات و کلیات استارتاپ ندارد، در فکت یار نیز هیچ نهاد دولتی یا حاکمیتی کوچک ترین دخالتی در فرآیند راستی آزمایی و تصمیمات تیم کارشناسی ندارد.
برای اطمینان از بی‌طرفی‌ و خنثی‌بودن سیاسی، سیاست‌های کنترلی سخت‌گیرانه‌ای در تمام قسمت‌های شرکت قرار داده‌ایم. این سیاست‌ها با الهام از نحوه عملکرد شرکت‌های مشابه خارجی مانند PolitiFact و Snopes در آمریکا و FullFact در انگلستان و نیز دستورالعمل‌های International Fact-Checking Network طراحی و پیاده‌سازی شده‌اند. به طور مشخص، این سیاست‌ها عبارت‌اند از:
  • برقراری موازنه سیاسی بین اعضای هیئت‌مدیره و تیم اجرایی
  • عدم جذب سرمایه از احزاب سیاسی کشور
  • عدم جذب سرمایه از خارج کشور
  • حساسیت بالا در جذب نیروی انسانی به‌‌منظور پرهیز از تضاد منافع
  • اعمال محدودیت‌های سخت‌گیرانه درباره فعالیت سیاسی تیم اجرایی
  • تعبیه فرایندهای بازخورد به منظور آگاهی از اشتباهات احتمالی
  • تعبیه مکانیزم‌های مختلف جمع‌سپاری به‌منظور افزایش حداکثری تنوع اطلاعات دریافتی‌
  • بازبینی‌های مکرر توسط قسمت‌های مختلف شرکت قبل از اقدام به انتشار
  • نتایج راستی‌‌آزمایی‌ها
  • تعبیه لینک تمام منابع استفاده‌شده جهت راستی‌آزمایی در سایت به‌منظور توانمندسازی
  • ارزیابی مستقل شهروندان و کاربران سایت